Zrozumienie jak działa model ofiara-odpowiedzialny (victim-accountable chart) dało mi poczucie wpływu i wolności. Dostrzegłam, że w momencie, gdy coś się wydarza w moim życiu, jestem nie tylko biernym odbiorcą wydarzeń, ale mogę również na nie wpływać. Nie muszę płynąć z nurtem, mogę świadomie kształtować swoje życie.

Zaczęłam stosować tę wiedzę w praktyce, ale jak się okazuje wiele razy automatycznie wpadałam w pułapkę użalania się nad sobą. Jednak odkąd jestem świadoma tego mechanizmu i jego działania, szybciej odzyskuję poczucie wpływu.

Jak myśli ofiara?

Mechanizm, o którym mowa sprawia, że w momencie, kiedy przydarza się coś nieoczekiwanego i nieprzyjemnego automatycznie przychodzą do głowy myśli: „Dlaczego ja?”, „Jak to możliwe, że mnie się to przydarzyło?, „Znowu ja!”.

Na pewno wiele razy spotkałeś ludzi, którzy nieustannie na coś narzekają – na pogodę, korki, niekompetentnego szefa, bezdusznych lekarzy, szwankujące zdrowie lub wymagających klientów. W trakcie spotkań wymieniają się historiami i prześcigają w udowadnianiu, komu jest gorzej. Być może wiele razy postępowałeś podobnie. I właśnie szukanie winnych: „To wszystko przez niego, za późno mnie powiadomił o zmianie planów”, „ona to zrobiła celowo, żeby mnie pogrążyć”, „jak on mógł o tym zapomnieć”, obwinianie siebie „jak mogłam być tak naiwna!”, szukanie wymówek dla zaistniałej sytuacji: „zawsze mam trudno w życiu”, „to ona mnie zostawiła”, „miałem trudne dzieciństwo”, „nikt mnie tego nie nauczył”, „mój mąż nie poradzi sobie z dziećmi beze mnie”, „zwolnią mnie jeśli to zrobię”, to kolejne działania towarzyszące automatycznym myślom.

Wszystkie to ma potwierdzić osobie w roli ofiary, że to co myśli i czuje w danym momencie jest prawdą. Ale ta rzeczywistość istnieje wyłącznie w głowie jej właściciela. Tak trudno z niej wyjść, ponieważ ofiara głęboko wierzy, że nie ma rozwiązania dla jej sytuacji.

W efekcie tkwi w miejscu bez możliwości zmiany swojej sytuacji. I czeka z nadzieją, że świat się zmieni i sytuacja ulegnie poprawie, że „w końcu telefon zadzwoni i ktoś zaoferuje mi wymarzoną pracę” albo „zorientują się jakim byłam wartościowym pracownikiem i poproszą, żebym wróciła” albo „dzieci na pewno końcu docenią, ile dla nich robię”. Ofiara czeka i ma nadzieję, że w końcu ktoś zauważy, że ona potrzebuje pomocy, albo ktoś przyzna jej rację, przyzna się do winy. Innymi słowy, że coś na zewnątrz się wydarzy i sytuacja poprawi się bez jej aktywnego udziału.

Ale jedyne, do czego prowadzi taka strategia postępowania, jest jeszcze więcej oskarżeń, złości i użalania się nad sobą. To negatywne myślenie, któremu zazwyczaj towarzyszy brak jakiegokolwiek realnego działania prowadzącego do zmiany sytuacji, kończy się poczuciem bezsilności i frustracji. A skoro pojawiają się tak silne emocje, nie ma miejsca na kreatywność i perspektywę, spojrzenie z dystansu na całą sytuację, co umożliwiłoby znalezienie rozwiązania.

Jak wyjść z pozycji ofiary?

Przyjrzyj się swoim emocjom, poszukaj odpowiedzi na pytania: Co takiego czuję? Jaka emocja mi towarzyszy? Co wywołało tę emocję? Co się za nią kryje? Jakie niezaspokojone potrzeby lub pragnienia ukrywają się za tą emocją?

„Ofiara czeka i ma nadzieję, że w końcu ktoś zauważy, że ona potrzebuje pomocy, albo ktoś przyzna jej rację, przyzna się do winy.”

Zrób dla siebie coś, co sprawi, że poczujesz się lepiej. To może być spacer, joga, wizualizacja, masaż, czy pozytywny i wspierający dialog wewnętrzny.

Na drodze do odzyskania wpływu

Wszystko, czego doświadczasz w swoim życiu jest rezultatem tego, co stwarzasz i wspierasz swoimi myślami, emocjami, słowami i zachowaniem.

Przyjrzyj się sobie i zaakceptuj rzeczywistość, jakkolwiek byłaby trudna. Przyznaj sam przed sobą „tak, jestem samotny”, „nie mam pracy”, „po raz kolejny rzuciła mnie dziewczyna”. Zaakceptuj, że to ty, poprzez swoje działanie, myśli i emocje, doprowadziłeś do tej sytuacji. Zastanów się, co takiego aktywnie robisz, że ciągle znajdujesz się w tej lub podobnej sytuacji. I znajdź rozwiązanie. Poszukaj odpowiedzi na pytania: co można zrobić w tej sytuacji? co ja mogę zrobić? na co się decyduję? jaki jest mój cel? jak mogę go osiągnąć? jaki jest pierwszy krok, który zrobię?

Następnie wdróż rozwiązanie i bądź uważny na rezultaty, które osiągasz. Czy tego oczekiwałeś? Jeśli tak, możesz sobie pogratulować. Jeśli nie, zatrzymaj się, przyjrzyj się temu co się wydarza, znajdź inne rozwiązanie i podejmij działanie.

Mogę denerwować się na głupotę, obojętność, czy agresję innych ludzi. Albo zamiast gromadzić w sobie negatywne emocje, mogę uczyć swoje dzieci empatii, uważności na drugiego człowieka, czy wrażliwości na środowisko i naturę. Na to mam wpływ. W każdej chwili życia decyduję, bo zawsze mam wybór, nie zawsze tylko potrafię go dostrzec. Pomocne mogą być pytania: co mogę zrobić w tej sytuacji? jak inaczej mogę zareagować? co doradziłbym znajomemu? co wybieram? jak chcę się czuć w danej sytuacji? jak mogę zadbać o siebie? Bo wybór mam zawsze i jestem jedyną osobą odpowiedzialną za moje życie.

Niniejszy artykuł powstał jako rezultat projektu „Program doskonalenia kompetencji”, realizowanego przez Fundację Wspierania Rozwoju Innowator.

Projekt współfinansowany w ramach programu Unii Europejskiej Erasmus+ (Akcja 1 Mobilność edukacyjna, Mobilność kadry edukacji dorosłych, numer umowy 2016-1-PL01-KA104-025815).

Projekt został sfinansowany ze środków Komisji Europejskiej. Publikacja odzwierciedla jedynie stanowisko autora. Komisja Europejska nie ponosi odpowiedzialności za umieszczoną w niej zawartość merytoryczną oraz za sposób wykorzystania zawartych w niej informacji.