Czym są i skąd się wywodzą

Jednym z bardzo przydatnych narzędzi do pracy z klientami indywidualnymi, jak i z zespołami są konstelacje. Konstelacje, które wywodzą się z prac Berta Hellingera i coachingu systemowego, to nic innego jak układ elementów, tworzący wzór i mający własną strukturę. To żywa mapa klienta, która przedstawia jego wewnętrzny obraz relacji.

Zastosowanie konstelacji

W pracy coachingowej można stosować ćwiczenia konstelacyjne w różnych kontekstach.

Są one szczególnie użyteczne w momencie, gdy klient mówi, że utknął i ciągle powraca do niego ten sam problem. Gdy w relacjach klienta lub w jego otoczeniu są częste konflikty, gdy członkowie zespołu lub firmy, nie szanują siebie nawzajem. Warto po nie sięgnąć także w sytuacji, gdy preferowane przez coacha metody pracy z klientem nie sprawdzają się i potrzebna jest nowa energia wyłaniająca się z pracy pozawerbalnej, z poziomu intuicji.

„Konstelacje działają, ponieważ wszyscy nosimy w sobie nieświadomą mapę wszystkiego i wszystkich, z którymi byliśmy lub jesteśmy w relacji.”
John Whittington

Etapy pracy z konstelacjami

Pierwszym etapem ustawień systemowych jest tworzenie mapy.

Do jej ułożenia można wykorzystać przedmioty, które są „pod ręką”  – filiżanki, długopisy, kartki samoprzylepne, jak również specjalnie w tym celu zaprojektowane narzędzia. Mogą to być kamienie i żetony, ale również klocki lego, czy figurki z kolekcji dziecięcych zabawek. Warto zwrócić uwagę, by w przypadku kartek, czy filiżanek ustalić razem z klientem, w którą stronę skierowana jest uwaga, na co patrzy poszczególny element systemu, np. uchwyty przy filiżankach, czy strzałki narysowane na kartkach mogą być sposobem określenia kierunku. Mapę można również tworzyć w otwartej przestrzeni lasu, czy parku, wykorzystując do jej projektowania gałęzie, pnie drzew, naturalne ukształtowanie terenu.

Do ułożenia mapy można wykorzystać przedmioty, które są „pod ręką”  – filiżanki, długopisy, kartki samoprzylepne, jak również specjalnie w tym celu zaprojektowane narzędzia.
Mogą to być kamienie i żetony, ale również klocki lego, czy figurki z kolekcji dziecięcych zabawek.

Proces tworzenia mapy dzieli się na trzy fazy: „wywiad”, „tworzenie mapy” i „zamknięcie”.

Wywiad

W pierwszej fazie coach zadaje klientowi pytania i zaprasza go do spojrzenia na problem z szerszej, systemowej perspektywy. Pytania, jakie można zadać na tym etapie to:

1. Czy mógłbyś w kilku słowach opisać problem?
2. Co by się dla Ciebie zmieniło, jeśli ten problem byłby rozwiązany?
3. Jeśli mielibyśmy stworzyć mapę tego problemu, jakie elementy by się na niej znalazły?

„Biznes i inne ludzkie przedsięwzięcia są systemami… a my skupiamy się na ogół na fragmentach wyizolowanych części systemu i zastanawiamy się, dlaczego nasze najgłębsze problemy zdają się nigdy nie znajdować rozwiązania.” Peter Senege

Tworzenie mapy

Aby stworzyć mapę, dzięki której można będzie przyjrzeć się systemowi, najpierw trzeba zakreślić jego granice. Sekwencja pytań przy tworzeniu mapy w pracy z liderem zespołu, może być następująca:

1. Jak by to było, gdyby blat tego stołu reprezentował całą firmę, a ta kartka papieru twój zespół?
2. Teraz wybierz figurkę/kamień, która Cię reprezentuję i ustaw ją na mapie w takim miejscu, które w twoim odczuciu wydaje się prawdziwe. Jakie znaczenie ma wielkość/kolor tej figurki?
3. Ustaw pozostałych członków zespołu na mapie we wzajemnej relacji. Zwróć uwagę na kierunek i odległość. W którą stronę patrzy twój zespół? Jak daleko lub blisko znajdują się od siebie? Jeśli ty byś stał w tym miejscu, w którą stronę skierowana byłaby twoja uwaga?
4. Czy coś jeszcze jest tu ważne? Czy kogoś lub coś należy uwzględnić na tym etapie?
5. Wstań i spójrz na swoją mapę z różnych stron. Co zauważasz, kiedy na nią patrzysz?
6. Wybierz jeden z przedmiotów na swojej mapie i zobacz, czy możesz go przesunąć na inne miejsce. Co się teraz zmieniło?

Tworzenie mapy może trwać od dziesięciu minut do pół godziny, uwzględniając nowe informacje i wglądy, które będą się pojawiać podczas powstawania obrazu klienta.

Zamknięcie

Dobrym sposobem na zamknięcie tej części jest zadanie klientowi pytania:

„Jakie nowe informacje zdobyłeś, przyglądając się problemowi w ten sposób?”.

Tworzenie mapy może zatrzymać się w momencie, gdy klient ma już wgląd w swoją sytuację i informacje, które może wykorzystać na dalszym etapie pracy coachingowej. W miarę nabywania doświadczenia w pracy z ustawieniami systemowymi, coach może ponownie zaprosić klienta do ułożenia konstelacji, dokładając do niej dwa najważniejsze procesy – ruch i zdania. Są one kluczowe w dalszej pracy z ukrytymi dynamikami w systemie.

Ćwiczenie do wykorzystania w pracy zespołowej

Ruch można wykorzystać do pracy z zespołem w celu zharmonizowania ról pełnionych przez poszczególnych członków, z celem firmy.

Konstelacje można wykorzystać do pracy z zespołem w celu zharmonizowania ról pełnionych przez poszczególnych członków z celem firmy.

W pierwszym etapie coach prosi zespół o zapisanie wspólnego celu na kartce papieru. Następnie kładzie kartkę z celem na podłodze, i określając w przestrzeni orientację na przeszłość i teraźniejszość, prosi każdą osobę po kolei, by stanęła w takim miejscu, który określa jej stosunek do celu w tym momencie.

Po tym etapie warto sprawdzić, jak ludzie czują się w zajętych przez siebie pozycjach, jak wpływa to na funkcjonowanie zespołu, jak określa relacje między jego członkami. Następnie coach prosi tych, którzy chcą zmienić pozycję, by przenieśli się w takie miejsce reprezentujące przyszłość, gdzie jako zespół będą wspólnie dążyć do ustalonego celu. Tu ponownie ludzie dzielą się swoimi wrażeniami z zajmowanych w przestrzeni miejsc, z relacji powstających między nimi i więzi łączącej ich wokół wspólnego celu.

O Autorce:

Jestem coachem rozwoju zawodowego. Towarzyszę ludziom w zmianie po to, by mogli rozwinąć skrzydła i zacząć robić to, co jest ich powołaniem. Jestem akredytowanym coachem ICF i praktykiem metody Points of You. Posiadam 12-letnie doświadczenie w pracy w korporacji, w tym na stanowisku zarządzającym. Jestem właścicielką marki Agnieszka Pater Coaching. Jako coach i praktyk biznesowy, pomogę Ci wzmocnić twoje kompetencje zawodowe. Odkryjesz swoje talenty i mocne strony, jak również sprecyzujesz swoje cele życiowe.

Niniejszy artykuł powstał jako rezultat projektu „ELEVATE”, realizowanego przez Fundację Wspierania Rozwoju Innowator.

Projekt współfinansowany w ramach programu Unii Europejskiej Erasmus+ (Akcja 1 Mobilność edukacyjna, Mobilność kadry edukacji dorosłych, numer umowy 2018-1-PL01-KA104-049658).

Projekt został sfinansowany ze środków Komisji Europejskiej. Publikacja odzwierciedla jedynie stanowisko autora. Komisja Europejska nie ponosi odpowiedzialności za umieszczoną w niej zawartość merytoryczną oraz za sposób wykorzystania zawartych w niej informacji.